Ścieżka Hubala

Klauzula informacyjna dot. przetwarzania danych osobowych na podstawie obowiązku prawnego ciążącego na administratorze. Szczegółowe informacje znajdują się w zakładce: Polityka prywatności.

Logotypy partnerów projektu

Ścieżka Hubala - mapka

 

Ścieżka edukacyjno-historyczna „ŚLADAMI ODDZIAŁU MAJORA HUBALA”
- opis przystanków

 

Przystanek
nr 1.


Leśnicy polscy 

   Działalność Wydzielonego Oddziału Wojska Polskiego majora Hubala nie była by możliwa bez pomocy i schronienia jakiego udzielali oddziałowi leśnicy z ówczesnych leśniczówek, gajówek czy osad leśnych. W leśniczówce Podgórze 6 października 1939 r. major Henryk Dobrzański podejmuje decyzję o prowadzeniu walki partyzanckiej w kraju, przyjmuje pseudonim „Hubal” i organizuje pierwszy oddział partyzancki II Wojny Światowej. W rejonie lasów Starachowickich w gajówkach: Rosocha, Michniów, Podlesie tworzone są punkty informacyjno-wywiadowcze i zaopatrzenia. Gajówka Szkucin - tu zostaje utworzona pierwsza placówka konspiracyjna – Ośrodek Bojowy Okręgu Bojowego Kielce. Także tutaj przychodzi do oddziału wychowanka gajowego Rojka - Marianna Cel. Leśniczówka Ruda Maleniecka - tu Hubal powierza leśniczemu Tomaszowi Bobowskiemu funkcję Dowódcy Rejonu Ośrodków Bojowych. Gajówka Modrzewina k/Mniowa u gajowego Konstantyna Dudkiewicza, Gajówka Długa Brzezina - major wyruszając z Długiej Brzeziny był „pilotowany” przez Otokara Rudke - nadleśniczego z Przysuchy, przyjaciela leśniczego Eugeniusza Wróblewskiego - trafia najpierw właśnie do niego do Dęby. Tenże 21 listopada - skierował Majora do gajowego Chachuły w gajówce Ceteń. Obok w odległej o 3 km. leśniczówce Ceteń u leśniczego Mikołaja Koziarskiego powstaje izba chorych, a Oddział lokuje się w pobliskich osadach leśnych. Major zacieśnia kontakty z leśniczym Wróblewskim - mianując go szefem łączności konspiracyjnej o pseudonimie „Wrona”. W pobliskim Nadleśnictwie Brudzewice nadleśniczy Aleksander Zienkiewicz uruchamia centralną placówkę kwatermistrzostwa Oddziału, utrzymuje konspiracyjne kontakty z Nadleśnictwami: Glinna, Nagórzyce i Ruda Maleniecka oraz z okolicznymi majątkami ziemskimi. Gajówki: Radzice k/Przysuchy, Sitków k/Opoczna, Huta k/Szydłowca, Zapowiedź - były punktami zaopatrzenia oraz informacji i wywiadu w okresie zimy 1940 roku - kiedy Oddział przebywa we wsi śródleśnej Gałki k/ Przysuchy. Leśniczówka Budzisław k/Oleszna i Gajówka Giełzów są na trasie przemarszu Oddziału w lasy Spalskie wiosną 1940 roku. Gajówka w Wólce Kuligowskiej, gdzie mieszkał Jan Marcinkowski z synami Stanisławem i Czesławem żołnierzami Hubala - to tutaj 27 kwietnia spadł z piersi majora krzyż Virtuti Militari, co major uznał za fatum, za znak zbliżającej się śmierci. I wreszcie gajówka Praczka k/Kluczewska, gdzie nastąpiło 25 czerwca 1940 roku rozwiązanie Oddziału. Wielu leśników za pomoc udzielaną Hubalowi zapłaciło własnym życiem i życiem swoich najbliższych. Cześć Ich pamięci! 

Przystanek
nr 2.


Leśniczówka Bielawy

Leśniczówka koło Brudzewic, po której dzisiaj nie ma śladu, jesienią 1939 roku była zamieszkana przez leśniczego Józefa Żulikowskiego i jego żonę Marię, a także przez praktykanta leśnego Kazimierza Soborowskiego i gajowego Adama Kaczmarka. Wszyscy stali się uczestnikami konspiracyjnego związku „Ośrodków Bojowych”. W tej leśniczówce, po powrocie z Warszawy, kwaterował Hubal od 23 grudnia do 1 stycznia 1940 roku. W sali myśliwskiej Prezydenta Mościckiego, odbyła się wieczerza wigilijna, w dniu 23 grudnia, z udziałem całego Oddziału i kilku leśników z okolicznych osad leśnych. Ochronę obiektu leśniczówki pełnił wartownik przy bramie i członkowie rodzin leśników. Sala udekorowana była flagami narodowymi, stoły suto zastawiono tradycyjnymi potrawami wigilijnymi, część potraw dostarczyła właścicielka majątku w Kraśnicy Pani Bąkowska. Przed tradycyjnym opłatkiem, odśpiewano hymn państwowy. Przemawiając do zebranych major mówił o patriotycznej postawie społeczeństwa i jego pomocy dla oddziału, o tym, że cały kraj przystąpi niebawem do walki z okupantem. Następnie Zygmuntowi Morawskiemu wręczył awans do stopnia podporucznika, a Romualdowi Rodziewiczowi do stopnia plutonowego. Wszyscy żołnierze otrzymali gwiazdkowe prezenty: szale, swetry, rękawice, ciepłą bieliznę osobistą. Prezenty były darem społeczeństwa Kielc, Opoczna i Tomaszowa, a dotarły do Bielaw przez punkty łączności, głównie zainstalowane w gajówkach i leśniczówkach, pozostających w nadzorze leśniczego Eugeniusza Wróblewskiego. Po wyjeździe gości major pozwolił żołnierzom na dalsze toasty i dokończenie kolacji. Maria Żulikowska tak o tym pisze: „Pamiętam jak major siedział przy kominku podparty na łokciu. Ogień buzował, burka zwisała majorowi z ramienia. A naokoło siedziały jego chłopaki i śpiewały pieśni”. Po Wigilii, w leśniczówce Bielawy pozostał major z najbliższymi członkami swego sztabu, reszta żołnierzy kwaterowała w gajówce Bielawy u gajowego Adama Kaczmarka.

  W 1939 roku 24 grudnia wypadał w niedzielę, która nie przyjmuje postu. Wigilię obchodzono więc dzień wcześniej. Major Hubal przybył na nią w ostatniej chwili, po udanym spotkaniu w Warszawie z generałem Michałem Tokarzewskim-Karaszewiczem. Generał kazać skadrować oddział i nie rozbudowywać go, ale jednocześnie zaznaczył: „Będziecie mi potrzebni na wiosnę”. Major Hubal otrzymał od niego również nominację na zastępcę komendanta SZP Okręgu Kielce i awanse na ppor. dla Zygmunta Morawskiego i plutonowych dla Romualda Rodziewicza i Józefa Alickiego. Bezpośrednio z Warszawy major Hubal udał się do Kielc. Tutaj nie doszło jednak do porozumienia z pełniącym obowiązki komendantem, Franciszkiem Faix-Limanowskim, zastępcą komendanta Okręgu płk. Leopoldem Engel-Ragusa, który miał zupełnie odmienne zdania niż Komendant Główny i domagał się całkowitej likwidacji oddziału. Wyjeżdżając do Warszawy Hubal udzielił niektórym żołnierzom urlopu. Nie wszyscy zdążyli powrócić na wigilię. Kiedy major po przebraniu się w mundur w leśniczówce Dęba, zjawił się na Bielawach, wszystko już było gotowe. Obfitość wigilijnej wieczerzy zapewniła między innymi Anna Bąkowska z Kraśnicy, która za pośrednictwem młynarza Kazimierza Orzeszka i jednego z parobków przekazała ryby. Część z nich Maria Żulikowska przeznaczyła na zupę rybną. Leśniczy Żulikowski ofiarował na wigilijny stół jałówkę. Wiele produktów żywnościowych i papierosy dostarczyli opoczyńscy konspiratorzy: Czesław Chrustowicz „Konar”, od lutego żołnierz oddziału i Włodzimierz Bliński „Wernyhora”. Gwiazdkowe prezenty: ciepłe skarpety, szaliki, rękawice, przysłało za pośrednictwem majora Hubala osiem dziewcząt z Kielc. Jak wspominała Ludmiła Wróblewska, niekwestionowana gospodyni wigilijnej biesiady przyrządzonej wspólnie z Marią Żulikowską i Marianną Cel „Tereską”, nie było tradycyjnej choinki, było za to siano pod obrusem, opłatek. Była również modlitwa zmówiona przez zaprzyjaźnionego z oddziałem ks. dra Edwarda Ptaszyńskiego, proboszcza parafii w Ruskim Brodzie, który przyjechał na Bielawy ze swoim kościelnym Władysławem Sikorą i Józefem Madejem „Jerzym”. Mimo świątecznego nastroju i atmosfery wolnej Polski panującej w leśniczówce, nie zapomniano o bezpieczeństwie. Wartę pełnił st. szwol. Jan Kacprzak „Jaś”, przed wojną żołnierz 3 Pułku Szwoleżerów, mieszkaniec Anielina, luzak majora Hubala. Wstąpił do oddziału w Cetniu.  Stojąc na warcie, przytupując z zimna na 20-stopniowym mrozie, myślał że właśnie w tej chwili, tu niedaleko do stołu zasiadają jego rodzice, jego siostra Anastazja. Przez okno widział jak major łamie się z żołnierzami opłatkiem. Zrobiło mu się przykro. W oku zakręciła się łza. Już zaczęła mu do głowy przychodzić myśl, żeby rzucić karabin. Uciec do swoich. Na szczęście, w tym właśnie momencie otworzyły się drzwi i przyszła zmiana warty. Zdążył jeszcze podzielić się opłatkiem z dowódcą. Pozostał w oddziale. Walczył pod Huciskiem i był przy majorze w dniu jego śmierci pod Anielinem.

Historia leśniczówki Bielawy.
   Po Powstaniu Styczniowym nastąpiła kasata zgromadzenia oo. filipinów w Studziannie-Poświętnem. Zgromadzeniu odebrano wsie Małoszyce, Brzuzę, Idzikowice i przyklasztorne włości, w tym gospodarstwo na Bielawach. To w tym miejscu przez prawie 50 lat stacjonowała sotnia kozacka, tłumiąca wcześniej Powstanie Styczniowe. Po 1879 roku, kiedy to ówczesne Leśnictwo Rządowe Radzice włączone zostało do tzw. Księstwa Łowickiego, obszar ten przeznaczony został na carski obwód łowiecki z główną siedzibą w Spale, a osada w Bielawach służyła za miejsce carskiego łowczego. Wokół osady mieściły się stajnie i kozackie kwatery. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku na obszarze tutejszych lasów powstało Nadleśnictwo Państwowe Brudzewice, a osada Bielawy stała się miejscem zamieszkania leśniczego i gajowego. W 1922 roku w tej dużej osadzie powstał ośrodek szkoleniowy dla gajowych, podległy Zarządowi Okręgowemu Lasów Państwowych, a od 1924 roku Dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu. Rokrocznie, aż do 1928 roku, szkolono w nim 20-30 gajowych. Byli to z reguły żołnierze Legionów Polskich lub obrońcy Ojczyzny z wojny 1920 roku. W prawie całym okresie międzywojennym obszar lasów Nadleśnictwa Brudzewice należał do ulubionych terenów łowieckich Prezydentów RP: Stanisława Wojciechowskiego i Ignacego Mościckiego. W Leśniczówce Bielawy Prezydent Ignacy Mościcki niejednokrotnie przebywał po lub w trakcie polowania. W 1937 roku leśnictwo na Bielawach objął leśniczy Józef Żulikowski, który zamieszkał tu wraz z żoną Marią i dwojgiem dzieci. Część budynku mieszkalnego zajmował gajowy Adam Kaczmarek wraz z rodziną. Leśniczówka istniała do 1981 roku, po czym ze względu na zły stan techniczny została rozebrana. Jednak po tym starym siedlisku zostało coś więcej: duch tego miejsca i pamięć o nim. 22 czerwca 2007 roku, w 110. rocznicę urodzin majora Henryka Dobrzańskiego – Hubala, odsłonięty został pomnik „Hubalowej Wigilii”. Inicjatorami budowy pomnika byli: płk Marian Zach - prezes Środowiska „Hubalczycy” i jego członkowie, Piotr Kacprzak – zastępca dyrektora RDLP w Radomiu i Jacek Lombarski – dziennikarz. Pomnik wybudowany został we współpracy Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych w Łodzi i Radomiu kiedy to dyrektorami byli Dariusz Pieniak - RDLP Łódź i Dariusz Bąk – RDLP Radom, a nadleśniczym Nadleśnictwa Opoczno był Jerzy Szczegielniak. Już w tym samym roku, 7 grudnia, odbyła się „Pierwsza Hubalowa Wigilia” zorganizowana przez Zespół Szkół Zawodowych im. mjr Henryka Dobrzańskiego – Hubala w Radomia i RDLP w Łodzi, której niekwestionowanymi gospodyniami, tak jak w 1939 roku, były kobiety – Beata Jasek, dyrektorka radomskiego „Hubala” i Justyna Bujek, nauczycielka historii w tej szkole, obydwie członkinie Środowiska „Hubalczycy”. Uczestniczyli w niej uczniowie ze szkół w Radomiu, Przydworzycach, harcerze z Opoczna, kombatanci ze Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, leśnicy z Radomia, Łodzi i Opoczna. Od tej pory, w pierwszy piątek grudnia, co roku spotykają się na leśnej polanie w Bielawach uczniowie hubalowych szkół, leśnicy i wiele innych osób, dla których pamięć o majorze Hubalu i jego żołnierzach nie jest obojętna. Tworzą tzw. „Hubalową Rodzinę”, która powiększa się z roku na rok.

Przystanek
nr 3.


Organizacja Okręgu Bojowego Kielce

   Myśl tworzenia organizacji konspiracyjnej o charakterze wojskowym nurtowała mjr „Hubala" od chwili podjęcia decyzji pozostania w kraju i kontynuowania walki z okupantem. 26 października 1939 r. mjr Dobrzański utworzył Okręg Bojowy Kielce.

(na podstawie oryginalnego dokumentu z zasobów Archiwum Państwowego w Kielcach)

 1. Szaf sztabu i oficer operacyjny rozpracowują w szczegółach plany działań bojowych, zamierzonych przez dowódcę.

 2. Dowódca łączności organizuje przesyłanie pism i wiadomości. Podlegają mu gońcy i łącznicy. Jest on odpowiedzialny za zachowanie tajemnicy wojskowej. Współpracuje w tym celu z oddziałem informacyjnym (kontrwywiad) i kontroluje służbę łączności oraz zachowanie tajemnicy wojskowej we wszystkich oddziałach Okręgu. Ustala i zmienia szyfr, kody i hasła.

 3. Oddział organizacyjny prowadzi przede wszystkim sprawy zaciągu (biura werbunkowe) oraz sprawy personalne.

 4. Oddział informacyjno - propagandowy dziali się na trzy pododdziały:

a)  Wywiadu, który ma dostarczać: wiadomości tajnych dla dowództwa sztabach, sile i rozlokowaniu wojsk a zwłaszcza zgrupowań zmotoryzowanych i zmechanizowanych nieprzyjaciela, o lotniskach, składach surowców (materiały pędne, metale kolorowe, kauczuk itp.), o magazynach sprzętu wojennego i amunicji nieprzyjaciela lub złożonych przez WP, o wytwórcach sprzętu wojskowego i amunicji (czynnych lub projektowanych do uruchomienia), o transportach wojsk i materiału (kolejowych i drogowych), o ważnych obiektach komunikacyjnych (kolej, drogowych, telefonicznych, telegraficznych, radiowych, lotniczych), o nastrojach w wojsku nieprzyjaciela, wreszcie o oddziałach własnych; wiadomości ogólnych z przeznaczeniem dla dowództwa, oddziałów i propagandy wśród ludności cywilnej. Wiadomości zbierać z wszelkich możliwych źródeł a przede wszystkim od wyższych wojskowych niemieckich, przez słuchanie radia (wyznaczyć do notowania stałą obsługę władającą językami obcymi), przez studiowanie prasy, przez przesłuchiwanie ludności. Wiadomości zestawiać w komunikaty pod kątem widzenia potrzeb dowództwa, oddziałów i propagandy.

b)  Kontrwywiad poza normalnym zadaniem ma ewidencjonować wypadki zdrady lub sprzyjania nieprzyjacielowi wśród ludności własnej.

c)  Pododdział informacyjno-propagandowy powinien stworzyć prasę niepodległościową, organizować zebrania itp. Dążyć do posiadania własnej stacji nadawczej, radiowej.

 5. Kwatermistrzostwo poza załatwianiem spraw bieżących Okręgu ma być zawiązkiem kwatermistrzostwa Wielkiej Jednostki.

 6. Obwody bojowe tworzy się zasadniczo wówczas, gdy liczba ośrodków bojowych przekroczy 6.

 7. Przyjęty system podziału jednostek jest trójkowy, jednak zarówno ilość drużyn w ośrodku jak ośrodków w obwodzie i tych ostatnich w Okręgu może być zmienne.

 8. Organizację ośrodków bojowych i kadrowych drużyn strzeleckich podaje załącznik.

 9. Organizacja Komitetu Społecznego w części nie dotyczącej wojska jest podana w schemacie jedynie przykładowo.

Dowódca Okręgu Bojowego Kielce /Hubal mjr/

Przystanek
nr 4.


Lasy spalskie

   Docierający w lasy spalskie w listopadzie 1939 roku Oddział Wydzielony Wojska Polskiego majora Hubala liczył zaledwie kilkunastu żołnierzy i cztery konie ocalałe po porażce poniesionej w Cisowniku. W gajówce Ceteń major zaczyna przyjmować ochotników - osobiście pytając o powód zgłoszenia się do Oddziału. Pierwszym ochotnikiem, który zgłosił się w mundurze lotniczym z bronią, był 19 letni Tadeusz Madej. Ochotnicy obejmowani byli intensywnym szkoleniem wojskowym, program szkolenia obok zajęć teoretycznych i ćwiczeń praktycznych ze strzelania, taktyki oraz musztry bojowej obejmował także naukę jazdy konnej. Potem następowała uroczysta przysięga. Oddział stale się powiększał, na zimowisku w Gałkach liczył ok. 300 ludzi - szwadron kawalerii w sile 50 ułanów, którym dowodzi rotmistrz Józef Walicki „Walbach”, dwie kompanie piechoty liczące ponad 200 żołnierzy, którymi dowodzili kapitan Józef Grabiński „Pomian” i porucznik Antoni Kubisiak, pluton ciężkich karabinów maszynowych, składający się z kilkunastu ludzi pod dowództwem podchorążego Edmunda Kuropka „Barbarycza”. Szefem sztabu oddziału był porucznik Feliks Karpiński „Korab”, funkcję kwatermistrza pełnił Marek Szymański „Sęp”, a obowiązki oficera ordynansowego sprawował plutonowy Romuald Rodziewicz „Roman”. Kancelarię prowadził plutonowy Wiktor Maruszewski. Grupę do zleceń specjalnych stanowili: plutonowy Stanisław Kmita „Twardy” i Marianna Cel „Tereska”. Uzbrojenie kawalerzystów stanowiły karabinki, a piechoty karabiny typu „Mauzer” produkcji polskiej, w pistolety i rewolwery uzbrojeni byli oficerowie. Oddział posiadał 32 ręczne i 3 ciężkie karabiny maszynowe. Na stanie było 50 koni kawaleryjskich i 20 koni taborowych. Hubalczycy toczą zacięte zwycięskie boje pod Huciskiem, pod Szałasem, Rogowym Słupem i Łączną. Wymykając się z niemieckiego okrążenia - 22 ułanów dociera w lasy spalskie. Ostatnim ochotnikiem przyjętym do oddziału był mieszkaniec Wólki Kuligowskiej 19 letni Józef Kośka, którego tragiczną śmierć upamiętnia znajdujący się obok obelisk. Ścigany oddział dociera pod Anielin, gdzie 30 kwietnia ginie śmiercią bohaterską ostatni obrońca Rzeczypospolitej major Henryk Dobrzański „Hubal”. 25 czerwca 1940 roku Oddział Wydzielony Wojska Polskiego majora Hubala zostaje zdemobilizowany.

Przystanek
nr 5.


1940 rok

   Od stycznia 1940 roku rozpoczął się okres przygotowań Oddziału do wiosennej ofensywy - i wiary w zwycięskie działania wojenne Francji i Anglii. Z zimowych kwater majora Hubala w Stefanowie, Fryszerce i Anielinie wyjeżdżały patrole po broń, sprzęt wojskowy, żywność i paszę dla koni. Patrole zaopatrzeniowe docierały pod Nowe Miasto, Opoczno i Drzewicę. Działanie patroli wiązało się z dużym ryzykiem ponieważ teren nasycony był niemieckim wojskiem i policją. W Spale mieściła się kwatera dowódcy armii okupacyjnej „Wschód” gen. Blaskwitza. Ułani jeździli z bronią gotową do strzału ukrywając mundury pod chłopskimi kożuchami. Ogromną rolę w zaopatrzeniu oddziału odegrała miejscowa ludność - m.in. Bolesław Wojakowski z Rzeczycy, Michał i Mikołaj Sobczyńscy z Fryszerki, Katarzyna Laskowska z Anielina i wielu innych. W każdej wsi wyznaczani byli odpowiedni ludzie do zbierania żywności, umundurowania i broni dla oddziału. Mąkę rekwirowano z młynów znajdujących się pod administracją niemiecką, w podobny sposób zdobywano mięso rekwirując bydło i trzodę chlewną z majątków zarządzanych przez Niemców lub volksdeutschów. Dodatkowym źródłem zaopatrzenia w żywność były polowania organizowane w lasach spalskich. Poważnym problemem było kucie koni, które ze względu na ciężką służbę musiały być często przekuwane. Czynność tę wykonywano nocą w Poświętnem u miejscowych kowali Stanisława i Romana Żelazko. Major Dobrzański poprzez zaufanych ludzi nawiązywał kontakty z tworzącym się dopiero podziemiem konspiracyjnym w Tomaszowie Mazowieckim i Opocznie. To między innymi plut. Tadeusz Nizwald pseudonim „Oskierski” zorganizował akcję Hubal wciągając do współpracy wielu ludzi z własnej organizacji i innych grup konspiracyjnych. Centrum akcji była jego kancelaria w szpitalu w Tomaszowie, gdzie pracował. Szpital dostarczał hubalczykom między innymi mundury pozostałe po żołnierzach z kampanii wrześniowej, środki opatrunkowe i papierosy. Zaopatrywano również żołnierzy w konspiracyjne gazetki. Szkoła w Ponikle stanowiła miejsce kontaktów konspiracyjnych majora Hubala. Nauczycielkę tej szkoły, pannę Marię Alberską, major nazywał „słoneczkiem Ponikła”. Katechetą w tej szkole, był późniejszy kapelan Oddziału, ks. Ludwik Mucha z Klasztoru Filipinów w Poświętnem. Po odejściu z Oddziału funkcję kapelana pełnił, ksiądz z Ruskiego Brodu, Edward Ptaszyński.

Przystanek
nr 6.


Henryk Dobrzański

   Henryk Dobrzański urodził się 22 czerwca 1897 roku w Jaśle w rodzinie szlacheckiej. W 1914 r. wstępuje do formujących się oddziałów Legionów Polskich, stacjonujących w Krakowie, ma wtedy 17 lat i jest uczniem krakowskiej Wyższej Szkoły Realnej. Służył w Drugim Pułku Ułanów, gdzie wyróżnił się odwagą. Brał udział w bitwie pod Stawczanami oraz pod Rańczą. Po odzyskaniu przez Polską niepodległości wstąpił do Wojska Polskiego. W listopadzie 1918 roku został plutonowym i objął dowództwo nad oddziałem, ruszającym na odsiecz zajętemu przez wojska ukraińskie miastu Lwów. Pod koniec 1918 roku został chorążym i przejął dowodzenie szwadronem, a za swe bohaterskie czyny odznaczony został Krzyżem Walecznych. W latach 1919-1921 brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, w roku 1920 awansowany do stopnia podporucznika,  za odwagę na polu walki odznaczony Krzyżem Walecznych i krzyżem srebrnym Orderu Virtuti Militari. Po wojnie pozostał w wojsku. Jako świetny kawalerzysta był członkiem reprezentacji Polski w jeździectwie, zdobywając ogółem 22 złote, 3 srebrne i 4 brązowe medale, a w roku 1928 był reprezentantem kraju na Igrzyska Olimpijskie w Londynie. W roku 1927 awansowany do stopnia majora, a w latach 1934-1936 pełnił funkcję kwatermistrza w Drugim Pułku Strzelców Konnych. Tuż przed wybuchem wojny 1939 r. otrzymał przydział jako zastępca dowódcy 110 Pułku Rezerwowego Ułanów. We wrześniu jednostka została przeniesiona do Wołkowyska, a stamtąd w kierunku Grodna i Lasów Augustowskich. W trakcie marszu stoczyła kilkanaście potyczek z Wermachtem i brała udział w obronie Grodna przed Armią Czerwoną. Po kapitulacji miasta oddział podjął marsz w kierunku Warszawy. Kapitulacja Warszawy i późniejsza bitwa pod Kockiem zakończyły  kampanię wrześniową, lecz nie zakończyła walki majora Dobrzańskiego. Major przyjął pseudonim „Hubal” a jego oddział, teraz jako Oddział Wydzielony Wojska Polskiego, stał się pierwszym oddziałem partyzanckim II wojny światowej. 30 kwietnia 1940 roku o świcie w tym miejscu zginął w swym ostatnim boju, padł ostatni żołnierz II Rzeczypospolitej. W tej bitwie poległ także kapral Antoni Kossowski „Ryś”. Zginął również koń majora „Demon”. Ciało kaprala Kossowskiego Niemcy oddali rodzinie. Po majorze ślad zaginął. Do dziś trwają poszukiwania miejsca pochówku majora „Hubala”.

Przystanek
nr 7.


Wiosenna ofensywa 1940 r.

   Z początkiem mroźnej i śnieżnej zimy 1940 roku rozpoczął się nowy okres w życiu Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego majora Hubala – czas przygotowań do wiosennej ofensywy. Z kwater OWWP w Stefanowie, Fryszerce i Anielinie wyjeżdżały patrole po broń, sprzęt wojskowy, żywność i paszę dla koni. Broń i pozostały sprzęt wojskowy po działającej na tym terenie we wrześniu 1939 roku Armii Prusy miejscowa ludność oddawała na rzecz oddziału. Ogromną rolę w zaopatrzeniu oddziału odegarli mieszkańcy - w każdej wsi wyznaczani byli odpowiedni ludzie do zbierania żywności, umundurowania i broni dla hubalczyków. Major Dobrzański poprzez zaufanych ludzi nawiązywał kontakty z tworzącym się dopiero podziemiem konspiracyjnym w Kielcach, Tomaszowie Mazowieckim i Opocznie. Niestety w połowie lutego 1940 roku wysłannik Komendy głównej Związku Walki Zbrojnej przywiózł rozkaz demobilizacji oddziału. Major Hubal oświadczył, że osobiście rozkazu nie wykona i nie rozbroi się „i munduru nie zdejmie”, lecz zarówno oficerom, podoficerom jak i szeregowym zostawia wolną rękę. Dalszą otwartą walkę z okupantem podejmuje 20 najwierniejszych ułanów i 50 żołnierzy piechoty. Wiosną nasilają się działania niemieckie przeciwko oddziałowi, Hubalczycy toczą zacięte zwycięskie boje pod Huciskiem, pod Szałasem, Rogowym Słupem i Łączną. Wymykając się z niemieckiego okrążenia - 22 ułanów dociera w lasy spalskie.

Przystanek
nr 8.


Kalendarium szlaku bojowego Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego majora Henryka Dobrzańskiego „Hubala” w lasach spalskich.

11.11.1939 r.  Podczas pobytu w gajówce Rosochy nadchodzi wiadomość o nadciągającej kompanii Wehrmachtu. Major ogłasza natychmiastowy wymarsz oddziału w kierunku lasów przysuskich. Przez Sorbin, Pięty i Sobótkę Oddział dociera do gajówki Długa Brzezina. Tutaj dwudniowy postój. Nawiązanie kontaktu z proboszczem w Ruskim Brodzie ks. Edwardem Ptaszyńskim. 
13—20.11.1939 r.  Przejście do nowego miejsca postoju w leśniczówce Huta w lasach przysuskich. Tygodniowy odpoczynek w opuszczonej leśniczówce.
21.11.1939 r.  Wymarsz w lasy brudzewickie. Przez Stefanów, Rozwady, Świerczyny, Giełzów i Brzuzę oddział dociera do leśniczówki Dęba.
listopad/grudzień 1939 r.  Oddział zmienia miejsce postoju i przenosi się do gajówki Ceteń. Po kilku dniach odpoczynku, czasowe zakwaterowanie w majątku Michała Szwejcera w Rzeczycy, następnie przejście do Stefanowa i Anielina. Dłuższy pobyt. Większość żołnierzy i oficerów na urlopach. Mjr Dobrzańskiemu udaje się 5 grudnia do Warszawy na rozmowy z Komendantem SZP gen. Michałem Karaszewiczem- Tokarzewskim.
18.12.1939 r.  Rozmowa "Hubala" z gen. Karaszewiczem-Tokarzewskim. Polecenie organizowania kadry, gromadzenia broni i nie wchodzenia z Niemcami w żadne potyczki.
20.12.1939 r.  Wyjazd  Hubala z Warszawy do Kielc w celu załatwienia spraw organizacyjnych w Komendzie Okręgu SZP.
23-24.12.1939 r.  Zbiórka oddziału w leśniczówce Bielawy. Powroty z urlopów. Przyjazd "Hubala" po wizycie w Warszawie i Kielcach do Bielaw. Uroczysty wieczór wigilijny.
31.12.1939 r.  Przejście oddziału na kwatery do Stefanowa. Przed wymarszem udział w mszy świętej w Poświętnym. Ksiądz Mucha z klasztoru Filipinów zostaje kapelanem oddziału. Oddział liczy szesnastu ludzi.
styczeń 1940 r.  Ciągła zmiana miejsc postoju oddziału. Terenem przemarszów i postojów są powiaty opoczyński i konecki. Kilkudniowy pobyt na Fryszerce, a następnie przejście na kwatery do Anielina. Przyjmowanie ochotników.
31.01.1940 r.  Nocny wymarsz oddziału z Anielina na kwatery w Gałkach Krzczonowskich.
01.02.1940 r.  Przybycie do Radzic - całodzienny odpoczynek. Wieczorem wymarsz przez Jelenię, Brzustowiec, Rożek, Rozwady i Hutę do Gałek.
0213.03.1940 r.  Przybycie oddziału na kwatery w Gałkach Krzczonowskich, gdzie żołnierze przebywają sześć tygodni. Rozbudowa oddziału. Stan zwiększył  się  do około 320 osób. Utworzenie pododdziałów kawalerii i piechoty. Wyjazd "Hubala" do majątku krewnych (Lubienieckich) - do Zameczka k. Przytyku.
13.03.1940 r.  Próba rozwiązania oddziału przez ppłk. Leopolda Okulickiego "Millera". Część żołnierzy opuszcza Oddział i przechodzi do pracy konspiracyjnej. Z "Hubalem" pozostaje około siedemdziesięciu ludzi. Następnie Oddział przenosi się w rejony ziemi przysuskiej, gdzie miały miejsce potyczki, zwycięstwa pod Huciskiem oraz Szałasem, Rogowym Słupem i Łączną. W wyniku obławy niemieckiej Oddział zostaje rozbity. Kawaleria przerywa linię wroga i udaje się na postój w oczekiwaniu na piechotę Oddziału. Nie doczekawszy się nadejścia piechoty mjr „Hubal” podejmuje decyzję o powrocie w rejon lasów spalskich.
13.04.1940 r.  Wymarsz na kolejne miejsce postoju. Lasami wzdłuż majątku Reczków, do gajówki Wacławów, dalej w rejon Diablej Góry, przez Wolicę do wsi Janikowice, następnie do wsi Borowiec, gdzie żołnierze przekraczają rzekę Czarną, a po krótkim odpoczynku kierują się do leśniczówki Zarzęcin.
1415.04.1940 r.  Przejście do gajówki Karolinów. Dwudniowy postój.
16.04.1940 r.  Wieczorny wymarsz w lasy smardzewickie. Postój w gajówce Książ. Po przekroczeniu linii kolejowej Tomaszów Mazowiecki - Opoczno oddział (mijając Kraśnicę) rano dociera do gajówki Antoniów.
17.04.1940 r.  Całodzienny postój. Wieczorem oddział wyrusza w dalszą drogę i nad ranem dociera do folwarku Królówka obok wsi Stanisławów.
1719.04.1940 r.  Kilkudniowy postój w folwarku Królówka. Oddział liczy 22 jeźdźców.
19/20.04.1940 r.  Nocny marsz i postój w Szkole we wsi Ponikła u nauczycielki Marii Alberskiej.
2229.04.1940 r.  Obozowanie Oddziału pod Wólką Kuligowską.
29/30.04.1940 r.  Oddział opuszcza leśne obozowisko i mijając młyn Stefanów, kieruje się do młyna Fryszerka nad Pilicą. Przez Mysiakowiec i Kozłowiec podąża pod Anielin. Zaciska się pętla niemieckiej obławy. O świcie tego dnia dochodzi do potyczki patrolu konnego z Niemcami, w której ginie młody ułan Józef Kośka.
30.04.1940 r.  O świcie Oddział dociera do zagajnika pod Anielinem, gdzie następuje postój. O poranku atak Niemców, podczas którego ginie mjr Henryk Dobrzański „Hubal”, jego koń „Demon” oraz kapral „Ryś” – Antoni Kossowski.


Lista członków Wydzielonego Oddziału Wojska Polskiego pod dowództwem mjr Henryka Dobrzańskiego „Hubala” 

1. Adamski Stanisław 107. wachm. Alicki Józef 213. Andruszkiewicz Józef
2. Andruszkiewicz Walenty - Stary 108. Armacki Jerzy 214. Badura Józef - Bartek
3. st. sierż. Bańkowski Franciszek 109. Bańkowski Ignacy 215. kpr. Baran Stefan
4. szer. Baranowski Anatol 110. Barcicki Antoni 216. plut. Byczewski Adolf
5. Bednarski Stanisław - Drzazga 111. szer. Bernaś 217. Berus Tadeusz
6. szer. Białas Henryk - Mściwój 112. por. Biedrzycki Wacław 218. kpr. Biegaj Teofil - Teo
7. Bieńkowski Marian 113. plut. Bieńkowski Stefan - Łoś 219. plut. pchor. Bilski Antoni
8. Bilski Jan 114. Bobowski Tomasz - Budziwój 220. Bobowski
9. ułan Bobrzyk Zygmunt - Roch Kowalski 115. Bogatek Filip 221. kpr. Bonecki Marian
10. Borek Stanisław 116. Boruń Antoni 222. Bożyk Franciszek
11. szer. Brajer Marian 117. ułan Brajer Roman 223. Brola Kazimierz
12. Brzeski Eugeniusz 118. szer. Brzeski Tadeusz - Dzidek 224. ułan Brzeziński Mieczysław - Szczapa
13. kpr. Brzozowski 119. kpr. Buczyński Stanisław 225. szer. Bundz Tadeusz
14. szer. Burzyk Józef 120. Caban Ryszard 226. st. Szer. Cała Kazimierz - Mały
15. st. ułan Cel Marianna - Tereska 121. Choroszyński Aleksander 227. Chrustowicz Czesław - Konar
16. Chrząstowski Kazimierz - Zadora 122. st. Szer. Cichosz Stanisław 228. Ciesiewicz Henryk
17. Czerwiński Eugeniusz 123. Czerwonka Marian 229. Czerwonka Józef
18. Dobrowolski Stanisław 124. mjr Dobrzański Henryk - Hubal 230. Domagała Adam
19. plut. Drabik Józef 125. Falkowski Jerzy 231. Falkiewicz Edward - Szach
20. Fidos Antoni 126. Frydensztab Józef 232. Gadaj Marian
21. Galas 127. Galon Stanisław - Adamski 233. szer. Gałecki Antoni
22. szer. Gielzak Mieczysław 128. st. ułan Głowacki Wiktor 234. plut. Głowacz Franciszek - Lis
23. Galiński Antoni 129. pchor. Gołko Leon - Lorek 235. plut. Gorzelak Zenon
24. Górnik Lech 130. kpt. Grabiński Józef - Pomian 236. Gruszczyński Marian - Kacperek
25. Grzegorski Czesław 131. szer. Gut Marian 237. Hibner Lucjan
26. ppor. Iljin Modest - Klin 132. Jagiełło 238. Jakubowski Stanisław
27. Jamrozik Bolesław 133. szer. Jasik Stefan - Wilczek 239. Jaszewski Roman - Jaśmin
28. Jaworski Sylwester 134. Jędrych Romuald 240. Jurzykowski Stefan
29. Jodłowski Edmund - Jurand 135. Jura Józef 241. kpr. Jura Władysław
30. Kacprzak Antoni 136. ułan Kacprzak Jan - Jaś 242. Kaczorowski Leszek - Zagłoba
31. st. strz. Kaczorowski Marian - Gruszka 137. plut. Kagankiewicz Stanisław 243. kpt. Kalankiewicz Maciej - Kotwicz
32. wachm. Kalankiewicz Tadeusz 138. Kalinowski Jan 244. Kalinowski Mścisław
33. Kaleta Jan 139. Kałużyński Teofil 245. sierż. Kamyszel
34. kpr. Kania 140. Karlikowski Władysław 246. ppor. Karolczak
35. por. Karpiński Feliks - Korab 141. Karp Stefan 247. Kasprzyk Tadeusz
36. Kądziela Zenon 142. plut. Kisielewski Antoni - Kisiel 248. Kmita Jan
37. plut. Kmita Stanisław - Twardy 143. Kołodziejczyk Marian 249. Komur Antoni
38. Kondrat Feliks 144. st. sierż. Kopera Kazimierz - Karafka 250. Kopera Stanisław
39. Korus Michał 145. szer. Korzeniowski Ryszard 251. kpr. Kossowski Antoni
40. Kosowski Franciszek 146. ułan Kośka Józef 252. Koślow Ryszard
41. Kosek Marian 147. Kosierkiewicz Czesław 253. Kosierkiewicz Marian
42. Kpr. Kowalski Józef 148. Kowalski Władysław 254. szer. Krupa Antoni
43. Krupa Józef 149. szer. Krzemiński Marian 255. Krzysztoporski Henryk
44. Krzyżanowski Józef 150. Kubacki Kazimierz 256. ppor. Kubisiak Antoni - Leszczyna
45. Kuczera Marian 151. Kuks Feliks 257. Kula J.
46. pchor. Kuropka Edmund - Barbarycz 152. ppor. Kużmierczak 258. kpr. Kwaśniak Jan
47. ppor. Lachowicz 153. Laśkiewicz Józef 259. Lenczewski Antoni
48. Leszczyński Jan 154. Leśniak 260. plut. Lewandowski Józef - Lech
49. kpr. Lisiecki - Zemsta 155. Lisowski Jan 261. Lisowski Wacław
50. Łukasik Karol 156. Maciążek Jan - Kruk 262. plut. Maćkowiak Władysław
51. st. sierż. Madej Józef - Jerzy 157. ułan Madej Tadeusz - Nawrocki 263. szer. Majchrowicz Władysław - Wróbel
52. szer. Małecki Marian 158. Małecki Mieczysław 264. kpr. Małek Jan
53. Marasek Wacław 159. Marcinkowski Stanisław 265. Marcinkowski Czesław
54. szer. Maruszewski Stanisław 160. Maruszewski Wiktor 266. por. Masłowski Stanisław - Samson
55. Matuszczak Józef 161. szer. Matynia Konrad 267. kpr. Michalak Jan
56. Michalski Zygmunt 162. plut. Mieczkowski Stanisław – Mieszko 268. Mijas Mieczysław Leon
57. Millak Tomasz - Burzan 163. Mizera Antoni 269. Młynarczyk Edward
58. Morawski Tadeusz - Tańko 164. ppor. Morawski Zygmunt - Bem 270. szer. Moruś Czesław - Tomasz
59. Mrowicki 165. Mucha Ludwik - Pyrka 271. Murawski Kazimierz
60. Nabiałczyk Ryszard 166. Natorski Władysław 272. wachm. Niecki
61. NN Jakub - Rokita 167. Nowak Jan 273. Nowak Longin
62. Olędzki Piotr 168. Kpr. Osiński Władysław 274. ppor. Ostaszewski Mikołaj - Mikołaj
63. ogn. pchor. Ossowski Henryk - Dołęga 169. ppor. Ośko Władysław - Kolejarz 275. Owczarski Stanisław
64. Pacholczyk Jan 170. Pająk Ignacy 276. Pałgan Ignacy
65. kpr. Pęczek 171. Pękala Józef 277. Pękala Antoni - Pantera
66. Piasecki Tomasz 172. Piasecki Marian 278. Piasecki Ryszard
67. Piątkowski Stanisław 173. Pietras Czesław 279. Pietruszczak Edward
68. Pietrzykowski Władysław 174. Piekarski Wojciech 280. Pińkowski Wacław
69. kpr. Piotrowski Antoni 175. Pizon Franciszek 281. Pluta
70. Pogorzała Józef 176. plut. Pruski Józef - Ułan 282. Przybyś Bronisław
71. kpt. dr Ptaszyński Edward - Leliwa 177. szer. Raczyński Władysław 283. Radecki Jan
72. Rataj Marian 178. Rakas Mieczysław 284. wachm. Rodziewicz Romuald - Roman
73. Robakiewicz Marian - Jastrząb 179. Roszak Otto 285. szer. Roszkowski Stefan
74. Różycki Bronisław 180. szer. Różycki Kazimierz 286. Rurarz Piotr
75. Rybnik Jan 181. Rychter Stanisław 287. Sadowski Ignacy
76. szer. Sak Władysław - Szczepan 182. ppor. Sawczuk 288. Schaengler Wiktor
77. Szer. Sekulak Jan - Dago 183. Siara Jan 289. szer. Sidor Władysław
78. Siek Witold 184. Sikora Władysław - Świeciała 290. Sikora Ludwik
79. Skodziński Jerzy 185. Skorupa Józef 291. Skrzypek Józef
80. Skrzypek Wacław 186. Słoń Józef 292. Smerdzyński Antoni - Dym
81. Smolich Bronisław 187. ppor. Snopkiewicz Józef 293. Sobczyński Ignacy
82. Rtm. Sołtykiewicz Stanisław 188. Sokora Tadeusz 294. Szer. Stachurski Stanisław
83. kpr. Stankowski Kazimierz - Zawada 189. Stańczykowski Marian - Pomsta 295. Stanisławek Jerzy
84. Starus Wacław 190. Stasiak 296. Stasiołek Jerzy
85. Stasiołek Zygmunt - Zyga 191. Staśkiewicz Jan 297. Stechan Wiesław
86. Stefański Władysław 192. Strzelecki Czesław 298. Strzemiński
87. Suchodolski - Fronia 193. kpr. Sucharski 299. Szakur Klemens
88. Szczygielski Tadeusz 194. Kpr. Szewczyk Stanisław 300. szer. Szkodziński Jerzy - Sokół
89. Szmidt 195. pchor. Sztajgierwald Jerzy - Rozłóg 301. Szufladowicz Józef
90. Szuflik Jan 196. Szwengler Wiktor 302. Ppor. Szymański Marek - Sęp
91. Ścibosz Jan 197. pchor. Swida Józef - Lech 303. Tarchalski Wacław
92. Tarkowski Marian 198. Tarkowski Roman 304. Tomczak Marian
93. Tomczyk Władysław 199. szer. Tońko 305. kpr. Trojanowski Kazimierz
94. Turlik Kazimierz 200. Tyczyński Józef 306. Urban Ignacy
95. rtm. Walicki Józef - Walbach 201. Warda Józef 307. kpr. Warzuszyński Henryk
96. Wasiak Jan 202. Wasilewski Jan 308. Wesołowski Mirosław
97. Wijas Mieczysław - Koziołek 203. szer. Wilczyński Eugeniusz - Wilk 309. Wilczyński Wacław
98. ppor. Wilk Władysław 204. Winiemski Wacław 310. Wiśniewski Aleksander - Olek
99. Wojciechowski Franciszek 205. st. szer. Wojcieszek Jan 311. Wojewódzki Bolesław
100. Wojtarowicz Stanisław 206. bosman mat Wożniak Józef - Sokół 312. plut. pchor. Woźniakowski Marian Józef
101. plut. Woźniakowski Zygmunt 207. szer. Wroniszewski Zbigniew - Znicz 313. szer. Wujec Leon - Wojnar
102. ppor. Wustenberg Józef - Tchórzewski 208. Wróbel Bartłomiej 314. Pchor. Wyszomirski Jan
103. szer. Zaborek Leopold - Orlik 209. plut. Zakrzewski Tadeusz 315. Zakrzewski Edmund - Wysoki
104. plut. Zawadzki 210. szer. Zdzieniecki Andrzej 316. szer. Zdzieniecki Tomasz
105. Zagnański Stanisław 211. Zdziech Henryk 317. Zieliński Roman - Dąb
106. Ziętek Jan 212. szer. Zygmunciak Stanisław 318. szer. Żerek Aleksander