Wapiennik, inaczej zwany piecem wapiennym lub wapienniczym, jest to prymitywny piec szybowy, służący do wypalania skały wapiennej, w celu uzyskania wapna palonego. W niektórych częściach Polski nazwą tą określa się także kamieniołomy.
Nagromadzenie wapienników w granicach i okolicach Załęczańskiego Parku Krajobrazowego ma ścisły związek z geologią i występowaniem skał wapiennych na tym obszarze. Materiał skalny jest dostępny do obserwacji w licznych kamieniołomach oraz naturalnych odsłonięciach wzdłuż doliny Warty i w obrębie ostańcowych wzgórz.
Pierwszy piec w okolicy pochodzi z początków XX w. i znajduje się na górze Buki. Jest on zbudowany z kamienia i początkowo był opalany drewnem. Miejscowa ludność mogła utrzymywać się dzięki wycince drzewa, potrzebnego do podgrzania pieca. Dopiero pod koniec lat pięćdziesiątych nastąpił tzw. „bum” na wapienniki. Duży popyt na wapno spowodował, że państwowe zakłady nie nadążały z produkcją i wtedy nowe piece zaczęli stawiać indywidualni przedsiębiorcy. Wapienniki pracowały w sposób ciągły, od marca do grudnia. W latach sześćdziesiątych w promieniu ok. 20 km było ich mniej więcej 30. Nie wszystkie jednak udało się uruchomić. Ostatecznie produkcja wapna w wapiennikach upadła w latach dziewięćdziesiątych. Zahamowanie tempa rozwoju budownictwa mieszkaniowego, konieczność modernizacji i konkurencja w postaci dużych zakładów doprowadziły do zamknięcia pojedynczych pieców. Obecnie na terenie Załęczańskiego Parku Krajobrazowego funkcjonuje jeden czynny wapiennik w miejscowości Węże.
Zaniechanie produkcji oraz upływ czasu spowodowały, że prymitywne piece do wypału wapienia zostały w pewnym sensie zapomniane. Nie wszystkie przetrwały do dzisiaj. Na przestrzeni lat uległy naturalnej degradacji. Niektóre zostały rozebrane przez lokalnych mieszkańców, w celu pozyskania kamienia lub cegły. Większość tych, które pozostały jest w złym stanie. Obecnie na obszarze Załęczańskiego Parku Krajobrazowego i w najbliższej okolicy znajduje się kilkanaście wapienników lub ich pozostałości. Wszystkie zlokalizowane są w gminie Działoszyn.
O ile wydobycie wapienia oraz jego wypalanie na obszarze parku krajobrazowego, może być istotnym problemem z punktu widzenia ochrony środowiska i najcenniejszych elementów przyrody parku, to same nieczynne już piece są bardzo ciekawym elementem krajobrazu Załęczańskiego Parku Krajobrazowego. Obiekty te odgrywają ważną rolę w edukacji będąc przykładem historycznej pozostałości po dawnych metodach wypalania skały wapiennej. I właśnie z tych powodów powinniśmy podejmować próby ich ochrony.
K. Kierniakiewicz
