Geofity, pojęcie botaniczne często prezentowane w mediach, sklepach i szkółkach ogrodniczych. Choć wiele osób ma trudności z wytłumaczeniem tego pojęcia, to jest ono intuicyjnie dobrze rozumiane. Geofity to grupa roślin ukrywających swoje pąki pod powierzchnią ziemi, której przedstawiciele wytwarzają kłącza, cebule i bulwy.
Rośliny te przystosowały się do maksymalnego wykorzystywania światła w odpowiednim czasie. Jedyny okres w roku, gdy w naszych lasach liściastych dociera dużo światła do dna lasu, to wiosna. Na tę porę roku przypada również kwitnienie geofitów w runie. Dostosowały się one swym rozwojem do tylko okresowo korzystnych warunków świetlnych. Wiosną na drzewach nie ma jeszcze liści, temperatury są niskie i warunki pogodowe bardzo zmienne. Pomimo wielu niedogodności ze strony pogody do dna lasu dociera bardzo dużo światła. Wśród geofitów spotykanych na Wzniesieniach Łódzkich są gatunki zakwitające bardzo wcześnie, do których na zalanym słońcem dnie lasu docierają pierwsze obudzone zapylacze, są to m.in.: przylaszczka pospolita (Hepatica nobilis) i zawilec gajowy (Anemone nemorosa). Te dwa gatunki zasiedlają żyzne, wielogatunkowe lasy liściaste takie jak grądy. W Parku Krajobrazowym Wzniesień Łódzkich Las Łagiewnicki jest miejscem, którego runo co roku pokrywają białe „dywany” zawilców.
Do roślin zakwitających wczesną wiosną i lubiących wilgotne siedliska nadrzeczne, należą m.in.: miodunka ćma (Pulmonaria obscura), śledziennica skrętolistna (Chrysosplenium alternifolium), zawilec żółty (Anemone ranunculoides), ziarnopłon wiosenny, jaskier wiosenny (Ficaria verna). Są to poza miodunką, rośliny kwitnące w żółtych kolorach. Wiosną łęgi stają się „złotymi polami obsypanymi kwiatami”. Niektóre z tych roślin wykorzystują do zapylenia i/lub rozsiewania wyjątkowe grupy zwierząt, np. śledziennica przystosowała się do zapylania przez ślimaki, a zawilec żółty wytwarza na owocach wyrostek bogaty w składniki pokarmowe, który przyciąga mrówki, te z kolei zwabione przez zawilce rozprzestrzeniają ich owoce.
W naszych ogrodach również spotykamy wiele roślin zakwitających już po stopnieniu pierwszych śniegów, np. śnieżyczka przebiśnieg (Galanthus nivalis). Przebiśnieg to roślina, która swego czasu była zagrożona wyginięciem w Polsce. Była wyjątkowo niszczona na naturalnych stanowiskach przez pozyskiwanie do ogrodów. Obecnie jest pod ochroną częściową i trudno ocenić, które stanowiska są naturalne, gdyż rozprzestrzenia się często z okolicznych przydomowych ogródków. Spośród geofitów ogródkowych rozprzestrzeniających się poza granice działek łatwo zaobserwować kwitnące wczesną wiosną fiołki wonne (Viola odorata) i cebulice syberyjskie (Scilla siberica).
Mamy już połowę kwietnia, to okres, w którym powoli zaczynają wypuszczać liście drzewa i krzewy, a dno lasu staje się cieniste. Nastanie czas, w którym wczesne geofity powoli ustąpią miejsca innym roślinom „niepotrzebującym” takiej ilości światła.
Serdecznie zachęcamy, aby w najbliższych dniach wybrać się na spacer, wycieczkę do lasu i podziwiać ostatnie podrygi tych wyjątkowych roślin.
Tekst i zdjęcia: Sebastian Piskorski
