KULTURA

Charakterystyka walorów kulturowych

Do najbardziej znanych i najcenniejszych obiektów kulturowych należy Zespół Klasztorny Franciszkanów w Łagiewnikach: klasztor i kościół pod wezwaniem św. Antoniego Padewskiego pochodzący z XVIII wieku (odrestaurowany po II wojnie światowej). W pobliżu, nad Łagiewniczanką, znajdują się dwie drewniane kapliczki z XVII wieku – najstarsze zabytki architektury na terenie Łodzi. Miejsce to znane od wieków w całej Polsce związane jest również z kultem błogosławionego Ojca Rafała Chylińskiego, który żyjąc przez wiele lat w klasztorze w Łagiewnikach dokonywał nadzwyczajnych uczynków miłosierdzia. 

Szczególne nagromadzenie ważnych obiektów kulturowych znajduje się też w dolinie Moszczenicy. W Byszewach istnieje klasycystyczny dwór ziemiański (z przełomu XVIII i XIX wieku) z cennym parkiem. Z Byszewami i dworem związana jest postać Jarosława Iwaszkiewicza, który bywał tu wielokrotnie i był urzeczony pięknem okolicy, czemu dał wyraz w wielu swych książkach i wspomnieniach. Także leżące nieopodal Skoszewy mają ważne znaczenie historyczne. Na krawędzi doliny Moszczenicy znajduje się tu wczesnośredniowieczne grodzisko, którego wały i majdan są bardzo dobrze wyodrębnione i widoczne w terenie. Istniejący tu gród funkcjonował, jak się ocenia, od VI do XVII wieku i był ważnym ośrodkiem administracyjnym w regionie, któremu podlegała niegdyś także Łódź. Obok grodziska na wyniosłym wzgórzu stoi kościół pod wezwaniem św. Barbary, w którym znajduje się, słynący z łask, obraz Matki Boskiej Skoszewskiej. Obecne mury kościoła (z początku lat trzydziestych ubiegłego wieku) zostały postawione w miejscu drewnianego kościoła parafialnego (z XVII wieku), zniszczonego w czasie działań zbrojnych I wojny światowej. 

Ważną rolę odgrywają także, zachowane w różnym stopniu, parki podworskie i zespoły pałacowo-parkowe m.in. w Łagiewnikach, Byszewach, Klęku i Dobieszkowie oraz - zachowany w stanie szczątkowym - park w Niesułkowie. 

Znajdujące się na terenie PKWŁ liczne cmentarze mają ważne znaczenie jako świadectwa historii regionu. Wiele nostalgicznego uroku mają - pochodzące z XIX wieku – cmentarze, m.in. w Łagiewnikach, Skoszewach, Dobrej, na których zachowały się dotąd liczne stare nagrobki, czasami z wizerunkami pochowanych tam osób. Pomnik na zbiorowej mogile powstańców z 1863 roku na cmentarzu w Dobrej jest historycznym świadectwem jednej ze większych bitew Powstania Styczniowgo w naszym regionie. Odrestaurowany w ostatnim czasie cmentarz wojenny na terenie uroczyska Poćwiardówka pochodzi z 1914 roku, z początkowego okresu I wojny światowej, kiedy to na wschód od Łodzi toczyła się wielka bitwa między wojskami niemieckimi i rosyjskimi. Świadectwem interesujących zagadnień etnicznych oraz kolonizacji tego terenu są, rozrzucone w wielu miejscowościach szczególnie w środkowej części Parku, cmentarze ewangelickie. Dziś, niemal zupełnie zapomniane, gęsto zarośnięte drzewami i krzewami przedstawiają wartość nie tylko historyczną, ale również istotną wartość przyrodniczą, jako miejsce występowania cennych gatunków roślin i zwierząt, szczególnie ptaków.