ROŚLINY INWAZYJNE W POLSCE
Co to gatunek inwazyjny?
Gatunek inwazyjny jest to gatunek, którego pojawienie się i rozprzestrzenianie się poza granicami naturalnego zasięgu stwarza zagrożenie dla różnorodności przyrodniczej. Gatunki te potwierdzają słynną myśl Sofoklesa „Cel zamierzony i cel osiągnięty – to nigdy nie jest to samo”. Zazwyczaj są to gatunki obcego pochodzenia, wprowadzone poprzez działania gospodarcze, które łatwo zasiedlają nowe środowiska i bardzo szybko ulegają rozprzestrzenieniu. Stanowią konkurencję dla flory rodzimej, bowiem wykazują podobne preferencje środowiskowe. Na terenie Polski opisano około trzydziestu niebezpiecznych gatunków inwazyjnych.
Dlaczego są takie groźne?
Gatunki te w nowych środowiskach odznaczają się wielką ekspansywnością i konkurencyjnością. Dzięki swoim specyficznym właściwościom są w stanie w bardzo krótkim czasie opanować ogromne obszary i wyeliminować rosnące tam dotychczas gatunki roślin rodzimych. Zagrożenie z ich strony zaczęto zauważać, kiedy ich masowa ekspansja zaczęła przynosić szkody nie tylko przyrodzie ale i człowiekowi. Poprzez wykluczanie rodzimych gatunków ze środowiska przyczyniają się do spadku bioróżnorodności przyrodniczej. Tworzą zwarte, jednogatunkowe łany, co uniemożliwia rozwój innych roślin. Zuboża to florę danego terenu i wpływa na inne organizmy.
Przykłady roslin inwazyjnych:
Kolczurka Klapowana - została sprowadzona do Europy na przełomie XIX i XX w. jako roślina ozdobna. Pierwsze dziko rosnące okazy zaobserwowano w 1904 r. Do Polski najprawdopodobniej trafiła z obszaru Niemiec i Ukrainy, lecz pochodzi prawdopodobnie z Ameryki Północnej. W drugiej połowie XX w. zanotowano aż 2 tys. stanowisk tej rośliny w Polsce, co ma związek z rosnącą wówczas jej popularnością w uprawie. Mimo obowiązującego w naszym kraju od 2004 roku zakazu uprawy, gatunek ten nadal jest chętnie wysiewany w ogródkach przydomowych i na działkach.
Barszcz Sosnowskiego -został celowo sprowadzony do Polski w drugiej połowie XX w. z terenów byłego ZSRR, z zamiarem wykorzystania go jako rośliny paszowej w PGR-ach. Ze względu na trudności ze zbiorem roślin uprawy zaniechano w latach 80. XX w. Barszcz Mantegazziego trafił do Polski prawdopodobnie jako roślina ozdobna. Pierwsze jego stanowiska w Polsce zachodniej odnotowano w drugiej połowie XX w. W warunkach naturalnych barszcze rosną w zaroślach, wzdłuż górskich potoków.
Łubin Trwały -W zachodniej i środkowej Europie został wprowadzony przez Dawida Douglasa do uprawy w XIX w., jako roślina ozdobna, pastewna i nawozowa. Często była też wysiewana w lasach jako pasza dla zwierzyny łownej, stąd też uważa się, że umkną z upraw leśnych. W miejscach masowego pojawiania się tego gatunku dochodzi do ograniczania wzrostu innych roślin, a tym samym może się stać konkurentem wobec gatunków rodzimych. Czasami zasiewany był na polanach i w lasach na paszę dla dzikich zwierząt. Niektóre odmiany łubinu trwałego zawierają dużą ilość alkaloidów, co czyni z nich rośliny trujące.
Dąb Czerwony - Roślina została sprowadzona do Szwajcarii jako drzewo ozdobne pod koniec XVII w., a do Polski jej pierwsze okazy sprowadzono na początku XIX w. Drzewo było masowo sadzone przez leśników jako domieszka biocenotyczna oraz ze względu na szybki wzrost, wysoką odporność na zanieczyszczenia, susze i mrozy, jak również zalety drewna. Dąb czerwony był również chętnie wykorzystywany w parkach i do tworzenia przydrożnych alei. Motyw liści dębu czerwonego, pomimo jego amerykańskiego pochodzenia, można zobaczyć na rewersie polskiej monety 5 gr.
Rudbekia Naga - Do Europy została sprowadzona jako roślina ozdobna na początku XVII wieku. W Polsce rudbekia pojawiła się w drugiej połowie XVIII wieku. Około połowy XIX wieku gatunek ten „uciekł” z uprawy i zaczął samodzielnie rozprzestrzeniać się w środowisku przyrodniczym. Następnie, w dość krótkim czasie powiększył liczbę zajmowanych stanowisk z trzech znanych w połowie XIX wieku do 2251 odnotowanych w chwili obecnej. Ze względu na późny okres kwitnienia rudbekii nagiej, była ona wykorzystywana nie tylko jako roślina ozdobna, ale również jako roślina miododajna, zapewniająca pożytek dla pszczół w okresie, gdy wiele rodzimych roślin już przekwitło.
Fotografie pochodzą z Internetu na podstawie wolnej licencji twórców.
P. Szymczak – praktykantka w OT SPK
