46 lat temu utworzony został Załęczański Park Krajobrazowy jako jeden z pierwszych w kraju. Jego powołanie było działaniem nowatorskim, mającym duże znaczenie dla regionu oraz rozwoju koncepcji ochrony krajobrazu w Polsce. W tym czasie dla wielu ludzi bardzo ważne było przeznaczenie rozległych obszarów o wyróżniającym się krajobrazie do celów wypoczynkowych i edukacyjnych w warunkach czystego i różnorodnego środowiska. Zadaniem parków krajobrazowych było zachowanie tych terenów poprzez racjonalne postępowanie gospodarcze i planowanie przestrzenne.
Zainteresowanie terenem Załęczańskiego Parku Krajobrazowego rozpoczęło się w roku 1933 dzięki odkryciu, zespolonych kalcytem kości zwierzęcych, tzw. brekcji kostnej, przez profesora Jana Samsonowicza (1888–1959). Przypuszczalnie, w okresie trzeciorzędowym studnia rezerwatu Węże nazwana Jaskinią Samsonowicza stanowiła pułapkę dla zwierząt, które nie mogąc się z niej wydostać padały. Zakonserwowane kości stanowiły, na tym mało poznanym terenie, osobliwą ciekawostkę. Właśnie te odkrycia skłoniły najpierw grupę geografów, a po 1945 roku także naukowców innych dziedzin do prowadzenia badań na szerszą skalę. Badania geologiczne, geomorfologiczne, klimatologiczne, botaniczne, zoologiczne, a także historyczne, archeologiczne i etnograficzne przyczyniły się do wzrostu zainteresowania badanym obszarem.
Jak powstał Załęczański Park Krajobrazowy?
5 stycznia 1978 r. na posiedzeniu Wojewódzkiej Rady Narodowej w Sieradzu, podjęto uchwałę nr XIII/50/78 o utworzeniu Załęczańskiego Parku Krajobrazowego. Był to pierwszy zrealizowany projekt parku krajobrazowego na znacznym obszarze Polski poza Suwalszczyzną i Wybrzeżem. Podstawę merytoryczną dla realizacji tego przedsięwzięcia stanowiła praca wielu osób. Był to przede wszystkim zespół pracujący nad projektem Parku, korzystający z własnej wiedzy i znajomości terenu, map i dokumentacji gromadzonej w biurach planistycznych oraz u wojewódzkich konserwatorów przyrody, a także z publikacji wielu naukowców i społeczników zainteresowanych tym niebanalnym terenem. Ogromną pracę w celu przygotowania naukowej dokumentacji do projektu Parku wykonał Interdyscyplinarny Zespół Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego. Na zlecenie Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w latach 1976 – 1977 zespół ten prowadził badania naukowe w terenie, które dostarczyły aktualnych danych o obiektach fizjograficznych i wykazały walory krajobrazowe jeszcze nieopisywane i nieznane.
Zadaniem Załęczańskiego Parku Krajobrazowego jest ochrona niepowtarzalnego krajobrazu jurajskich wapiennych ostańców kryjących w sobie wiele form krasu, żywiących osobliwą faunę i florę oraz urokliwego odcinka rzeki Warty określonego, jako najpiękniejszy i najwartościowszy przyrodniczo w stosunku do całego jej biegu. Obszar ZPK obejmuje północno-wschodnią część Wyżyny Wieluńskiej będącej częścią Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej zwanej Jurą Polską, zamykając od północy system jurajskich parków krajobrazowych. Warta, przepływając przez park ok. 40. kilometrowym łukiem, rzeźbi w skalistym podłożu głębokie przełomy urozmaicając krajobraz wapiennych wzgórz oraz pasm morenowych wzniesień zlodowacenia środkowopolskiego. Dolina jedynie w niewielkim stopniu nosi ślady ludzkiej gospodarki, natomiast koryto rzeki jest całkowicie naturalne, dzikie, tętniące różnorodnym życiem.
Park, ze względu na piękno krajobrazu, przyrodnicze bogactwo, ciekawą kulturę i klimat posiada bardzo wysokie walory krajoznawcze, dydaktyczne i rekreacyjne. Przez lata istnienia Załęczański Park Krajobrazowy dobrze spełniał swoje zadanie naukowe i edukacyjne oraz turystyczne. Ten niezwykły teren odwiedziło wiele tysięcy osób, w tym dzieci i młodzieży poznających przyrodę własnymi zmysłami. Powstało wiele prac dyplomowych. Pracownicy Parku służyli jako przewodnicy upowszechniając wiedzę o tym obszarze, brali udział w wyznaczaniu szlaków turystycznych oraz ścieżek edukacyjnych. Wydano wiele publikacji – map, folderów, przewodników i albumów. O Parku powstało kilka filmów, a niektóre z nich były wyświetlane na Międzynarodowych Festiwalach Filmów Przyrodniczych.
Na przestrzeni lat w krajobrazie zaszło wiele zmian. Choć nie zawsze są one korzystne, to jednak cześć z nich była nieunikniona, a teren ten, ciągle ewoluuje i zmienia się pod presją człowieka, jak i samej przyrody. Mamy jednak nadzieję, że przez kolejne lata będzie cieszył pięknem krajobrazu, koił zmysły i edukował następne pokolenia.
